Zëvendësoni kartën mëmë

Përpara se të merrni kaçavidën (apo thikën e bukës), kryeni një studim brenda kompjuterit tuaj. Disa nga gjërat që duhen pasur parasysh janë:

• Nëse kasa juaj është e regjistruar nga ndonjë firmë prestigjoze, mund të mos jetë e lehtë vendosja e një bordi të ri. Nëse është për një kompjuter të përmasave të vogla, ju nuk do të mund të vendosni një motherboard ATX (Advanced Technology Extended) më të madh në të. Sigurohuni që kasa juaj përballon modelin (ATX, MicroATX etj) e motherboard-it tuaj të ri.

• Shumë nga motherboard-et e vjetra kërkojnë një kabllo ushqimi kryesor 20-kunjësh nga ushqyesi kryesor, por bordet e reja kërkojnë një 24-kunjësh dhe një 4-kunjësh njëkohësisht. Motherboard-i nuk do të punojë siç pritet, në rast se nuk furnizohet siç duhet, prandaj mund t’ju nevojitet edhe një ushqyes i ri.

• Lidhni disqet statike dhe optike nëpërmjet shiritave IDE (Integrated Drive Electronics), zakonisht janë kabllo në formë shiriti, ose nëpërmjet kabllove më të rinj (kabllo më të hollë) Serial ATA (Advanced Technology Attachment). Shumë nga bordet e reja kanë vetëm një pikë hyrjeje (port) IDE (e cila mundëson lidhjen e dy disqeve), ndërsa të vjetrit kanë dy të tilla. Nëse keni më shumë se dy pika hyrjeje të tilla, sigurohuni që bordi juaj i ri të ketë një fish IDE të dytë.

• Çfarë lloji procesori, RAM-i (Random Access Memory), karte grafike mendoni të përdorni? Ajo çka qenë më e mira përpara pak vitesh, sot mund të jetë jashtë mode. Kartat grafike AGP (Accelerated Graphics Port) janë shembull i mire në këtë pikë; shumë prej bordeve të reja iu mungojnë edhe zgavrat për to, duke qenë zëvendësuar me zgavra PCI Express (PCIe- Peripheral Component Interconnect Express). Teknologjia e foleve të procesorëve dhe dizenjimit të RAM-it, gjithashtu, kanë ndryshuar. Nëse s’keni ndërmend të blini të gjithë komponentët, sigurohuni që ato që keni punojnë me bordin tuaj të ri. S’jeni të sigurt për ato që keni? Një utilitet falas si CPU-Z (www.cpuid.com/cpuz.php ), mund t’ju mbështesë në këtë pikë.

• Kini parasysh kërkesat për licensimin e Windows-it, pasi zëvendësimi i bordit mund t’ju kërkojë nga e para riaktivizimin e sistemit operativ. Në varësi të asaj çka keni, version të plotë apo OEM, mund t’ju duhet ta ri-blini Windows-in përsëri (në rast se instalimin fillestar nuk e keni bërë nga ndonjë kopje pirate). Për më tepër lexoni më poshtë seksionin “Larjae Windows-it”.

Tani do t’ju duhet të merrni një vendim: Të instaloni bordin e ri dhe të mbani Windows-in aktual, apo të shfrytëzoni mundësinë për të fshirë diskun e boot-imit dhe të filloni nga hiçi. Nëse zgjidhni të dytën, gjeni më parë disqet e Windows-it dhe të aplikimeve që do t’ju duhen. Në të dyja rastet do t’ju duhet të ruani një kopje rezervë të të dhënave tuaja. Hapni kasën dhe memorizoni (apo fotografoni) panelin e brendshëm dhe anësor të kompjuterit tuaj, apo etiketoni të gjithë kabllot (mund t’ju hyjnë në punë edhe fletushkat e shënimeve). Shumë prej lidhjeve ditët e sotme janë të koduara me ngjyra, por edhe në rast se nuk janë, masat e mësipërme mund t’ju shpëtojnë nga irritimi i mëpasshëm.

Pasi të keni gjithë mjetet e duhura (mos harroni kaçavidën), është koha t’ia nisni. Hiqni kabllon kryesore të ushqimit dhe gjithçka tjetër nga paneli i prapëm (i cili është pjesë e motherboard-it). Ktheni horizontalisht njësinë qendrore, në mënyrë që ta arrini lehtë pjesën e brendshme. Tokëzoni veten tuaj duke prekur pjesën metalike të kasës. Hiqni të gjitha kartat nga zgavrat e motherboard-it tuaj të vjetër. Hiqni vidat dhe më pas tërhiqni lart dhe nxirrni kartat. Vendosini ato në një sipërfaqe të pastër jo-statike.

Më pas, hiqni të gjithë kabllot që lidhin motherboard-in me njësinë ushqyese, shqyrtoni panelin kryesor, disqet optike dhe disqet statike, ose komponentët e tjerë (si p.sh. ventilatorët). Për kabllot e mëdhenj lidhës që hyjnë në bord, mund t’ju duhet t’i lëvizni majtas-djathtas disa herë përpara se t’i tërhiqni, të tjerët duhet të hiqen lehtë.

Tani vjen pjesa e zëvendësimit. Lokalizoni vidat që mbajnë të lidhur motherboard-in me kasën (zakonisht 6 ose 9) dhe hiqini ato. Pasi ta keni bërë këtë, motherboard-i juaj mund të ngrihet dhe hiqet nga kasa. Për ta mbrojtur, ju mund ta fusni atë në qesen antistatike me të cilën keni marrë bordin e ri. Tani hiqni panelin e Input/Output-eve (pjesën metalike me hyrje-daljet), që është i lidhur me kasën tuaj. Bordi juaj i ri vjen me të vetin, i dizenjuar sipas renditjes së pikave të hyrjes së tij.

Ju leverdis të instaloni procesorin, ftohësin e tij dhe RAM-in përpara se të instaloni motherboard-in e ri. RAM-i është i lehtë: Ulni levat anësore në zgavrën e RAM-it, drejtojeni RAM-in sipas llojit të zgavrës, pastaj shtypni fort çipin derisa levat anësore të ngrihen.

Procesorët janë më të komplikuar. Dizenjot e Intel-it dhe AMD-së kanë variacione të ndryshme, disa herë edhe brenda llojeve të veta, por ditët e sotme procesorët dhe zgavrat e tyre e bëjnë të vështirë që CPU të instalohet gabim. Kjo do të thotë që mos të ushtroni dhunë: Nëse procesori bën rezistencë kur ju mundoheni të tërhiqni mekanizmin e mbylljes, ju mund ta dëmtoni atë. Pasi e keni vendosur procesorin, vendosni sipër tij pastën termike që e shoqëron atë dhe lidhni ventilatorin me bordin duke mbuluar kështu CPU-në. Mos harroni të lidhni kabllon e ushqimit të ventilatorit në kokën e ventilatorit të CPU-së.

Nëse motherboard-i juaj i ri ka madhësi dhe formë të njëjtë me të vjetrin nuk do të jetë e nevojshme të rirregulloni mbajtëset që nuk lejojnë prekjen e bordit me kasën. Në rast të kundërt mund t’ju duhet t’i lëvizni ato. Vendosni motherboard-in në kasë duke përputhur vrimat e tij me mbajtëset në kasë. Sigurohuni që këto të korrespondojnë me njëra-tjetrën. Pasi keni rregulluar mbajtëset e bordit në kasë vendosni motherboard-in me kujdes në mënyrë të tillë që të përputhen pikat e hyrjes me panelin e hyrje/daljeve. Tani vendosni vidat e bordit që hoqët më parë.

Rilidhni të gjithë komponentët që hoqët në hapin 2. Futni të gjitha kartat e zgjerimit në zgavrën përkatëse. Mbuloni zgavrat e papërdorura me mbulesat përkatëse.

Shumë nga kabllot e brendshme janë bërë në mënyrë të tillë që të përshtaten vetëm me një pikë hyrjeje, kështu që vendosja e tyre është e thjeshtë. Nëse nuk jeni të sigurt për ndonjë kabllo shikoni diagramat në manualin e bordit të ri. Bëni kujdes të veçantë me kabllot USB dhe FireWire, pasi ngatërrimi i tyre mund të dëmtojë sistemin.

Lidhjet në panelin ballor mund të ngatërrojnë edhe një ekspert. Për butonin e ndezjes/ri-ndezjes dhe për dritat treguese të aktiviteteve, ju duhet të përputhni lidhjet me kunjat përkatëse në mënyrë të saktë. Manual i bordit tuaj e shpjegon konfigurimin e saktë, por mund t’ju duhet një provë ndoshta dhe ndonjë gabim që të kryeni saktë këtë proces.

Mbyllni kasën, rilidhni kabllot e pjesës së prapme dhe ndizni kompjuterin. Normalisht duhet të ndizet (po patët qenë të vëmendshëm deri tani) dhe në ekran duhet të dalë pamja e çastit e re e bordit tuaj. Ndiqni udhëzimet për të hyrë në BIOS. Kontrolloni konfigurimin e disqeve dhe RAM-it që të siguroheni që çdo gjë është njohur siç duhet. Përcaktoni saktë radhën e boot-imit të disqeve dhe aktivizoni USB 2.0 apo suportin e PCIe nëse bordi juaj ir e kërkon këtë. Ruani ndryshimet që kryet. Tani, duke supozuar se do të instaloni sërish Windows-in, ndizeni kompjuterin për here të pare. Windows-it do ti duhet të instalojë driver-at e motherboard-it, shumicën e të cilëve në mënyrë automatike, megjithatë mund t’ju duhet edhe CD-ja që ju ka ardhur së bashku me bordin. CD-ja gjithashtu mund të ketë edhe driver-a shtesë, (si p.sh. porta Ethernet), kështu që ruajeni mire atë. Nëse keni zgjedhur ri-instalimin e Windows-it, vendosni CD-në e tij në lexuesin optik (CD-ROM), përcaktoni që BIOS të boot-ohet nga ky i fundit dhe ndiqni instruksionet që ju dalin në ekran për ta përfunduar këtë proces.