Mbylljani sqepin kompjuterit

Kompjuteri të turfullon si turbinë avioni? Ja si mund t’ia ulësh zërin.





Mos e vrit fort mendjen nëse kur ndez kompjuterin të duket sikur ke ndezur avionin; i gatshëm për t’u shkëputur në fluturim. Në varësi të asaj se sa të heshtur e dëshiron kompjuterin, këtu do të gjesh një spektër të gjerë zgjidhjesh të mundshme, që nga truket e thjeshta softuerike, e deri te zëvendësimi i komponentëve të zhurmshëm.

Përpara se të nisësh kryqëzatën antizhurmë, hape kasën e kompjuterit, ndize dhe mundohu të përcaktosh se cilët komponentë e bëjnë gjithë atë zallamahi. Më poshtë po paraqesim një proces me 5 hapa, që fillon me shkaktarët më të zakonshëm dhe përfundon me ata më të rrallët. Me pak fat dhe vëmendje, së shpejti mund të kesh një kompjuter të heshtur e fjalëpak.


1. Provo zgjidhjen softuerike



Kompjuterit mund t’ia ulësh zërin pa qenë e nevojshme të zëvendësosh apo të shtosh ndonjë pajisje harduerike, sepse shumica e zhurmës zakonisht vjen nga rrotullimi i ventilatorëve. Ngadalësimi i tyre mund ta qetësojë ndjeshëm sistemin.

Kontrollo njëherë nëse ka ndonjë softuer që mund të rrisë performancën dhe të ftohë kartën mëmë njëkohësisht. Si shembull përmendim Easy Tune 5 të Gygabyte-t, Desktop Control Center të Intel-it dhe paketën AI të Asus-it. (Versionet më të fundit mund t’i gjesh në faqet ueb të këtyre kompanive). Këto programe mundësojnë komandimin e shpejtësisë së ventilatorëve, por ki parasysh se fikja e tyre mund të shkaktojë mbinxehjen e kompjuterit. Duhet të mbash nën monitorim qëndrueshmërinë dhe temperaturën e brendshme të sistemit, e cila shkon nga 60°c – 70°c gjatë punës intensive.

Nëse nuk ke ndonjë program nga të sipërpërmendurit dhe nuk e ke problem të ndryshosh vlerat në BIOS-in e kompjuterit, rindize atë dhe futu në BIOS duke shtypur tastin Delete gjatë procesit të ndezjes. Pastaj vështro me vëmendje ekranin dhe kërko një opcion të tipit “Fan Control” apo “SmartFan”. Nëse BIOS-i e përmban këtë opcion, atëherë do të mund të zgjedhësh midis një shumëllojshmërie mundësish, duke e optimizuar sistemin për zhurmë minimale, ftohje maksimale ose ftohje dhe performancë e përgjithshme optimale.

Gjithashtu, mund të provosh edhe SpeedFan (në ZERO DVD), një program falas që të lejon të rregullosh shpejtësinë në bazë të temperaturës së brendshme të kompjuterit. Është paksa i vështirë për t’u konfiguruar, por në faqen e tij www.almico.com/speedfan.php gjendet gjithë informacioni i nevojshëm.



Përmes BIOS-it të kompjuterit mund të konfigurosh ventilatorët e sistemit.
2. Mbylluani gojën ventilatorëve



Nëse ventilatorët nuk ua vënë veshin urdhrave të programeve për të ngadalësuar shpejtësinë e rrotullimit, mund t’i kontrollosh me një pajisje komandimi, si p.sh. XController, prodhuar nga Thermaltake. Ky futet lehtësisht në hapësirën e zakonshme 13 centimetërshe të drive-it ,bën lidhjen me të katërt ventilatorët dhe të mundëson t’i kontrollosh tek e tek individualisht ata, duke i graduar sipas dëshirës. Pajisje të tjera më të sofistikurara (natyrisht edhe më të shtrenjta) mund ta ndryshojnë automatikisht shpejtësinë e ventilatorëve.

Një zgjidhje edhe më e thjeshtë është t’i zëvendësosh ventilatorët me modele të rinj më “të urtë”. Çmimet luhaten nga 5 deri në 25 dollarë. Nëse kasa lejon montimin e ventilatorëve të përmasave të ndryshme, atëherë mbaj parasysh se një ventilator 120 mm mund të vërë në lëvizje të njëjtin vëllim ajri sa një ventilator 80 mm, duke u rrotulluar me një shpejtësi më të vogël dhe, rrjedhimisht, duke emetuar më pak zhurmë. Kërko ventilatorë që e kanë përparësi menjanimin e zhurmës. Dy nga emrat më në zë në këtë sektor janë Artic Fan, i markës Artic Cooling, i cili përfshin edhe përthithës plastikë për të minimizuar dridhjet, dhe Scyth S-Flex, i cili përdor lëngjet për të reduktuar zhurmën.

Ftohësit standard të procesorëve, shpesh janë burimi kryesor i zhurmës, sidomos kur operojnë mbi procesorë të nxehtë si Pentium 4 dhe Intel Core 2 Quad/Extreme. Janë të paktë ftohësit që lejojnë zëvendësimin e ventilatorëve, por ekziston gjithmonë varianti i zëvendësimit të të gjithë ftohësit me diçka më të madhe.V1, prodhuar nga Thermaltake, ofron qetësi dhe instalim të lehtë. Një nga produktet më të heshtur është edhe IFX-14 i Thermalright, për instalimin e të cilit duhet lëvizur karta mëmë. Jo të gjitha kasat mund ta nxënë, por ka një sipërfaqje ftohjeje kaq të madhe, sa që në të mund të montosh një ventilator 140 mm “ultra-të-heshtur”.

Përdormi i një ftohësi me ujë për të ulur temperaturën e procesorit dhe të kartës grafike është një zgjidhje disi e shtrenjtë dhe e ndërlikuar, por mjaft e efektshme. Megjithatë, kontrolloje njëherë nivelin e zhurmës të ftohësit me ujë, pasi shumica e tyre janë projektuar për të siguruar ftohje maksimale gjatë mbingarkesës dhe mund të bëjnë po aq zhurmë sa edhe ftohësit standardë.

Ventilatorët e kutisë shpërndarëse mund të jenë burim i rëndësishëm zhurme dhe e keqja është se ata nuk mund të zëvendësohen. (Më mirë mos u merr fare me kutinë shpërndarëse!) Nëse e vërteton se në rastin tënd lepuri fle pikërisht te kutia shpërndarëse, atëherë bën mirë ta zëvendësosh tërësisht atë. Një alternativë është NeoPower 650, e markës Antec, e cila përfshin një ventilator të brendshëm thuasje pa zhurmë fare. Ky i fundit kalon automatikisht në një modalitet me zhurmë thuajse zero, kur kompjuteri nuk kërkon sasi të madhe energjie.


3. Blindojeni kasën



Kasat e lira nuk e pengojnë aspak zhurmën e prodhuar në brendësi të tyre. Shumica e tyre përbëhen nga shtresa të holla alumini, të cilat, jo vetëm që nuk e izolojnë zhurmën, por përçojnë edhe dridhjet që vijnë nga ventilatorët dhe nga disqet e ngurtë. Zëvendësimi i vidave të ventilatorëve me skelete silikoni ose plastikë dhe mbërthimi i disqeve të ngurtë me vida që përdorin rondele plastike, mund të reduktojë dridhjet deri në një farë mase.

Një metodë më e mirë është përdorimi i shkumës anti-akustike. Një paketë e plotë ofertash, posaçërisht për PC, vjen nën emrin e markës AcoustiPack. Shkuma mund të jetë shumë efikase, sidomos për kompjuterat me kasa të vogla. Vështirësia e kësaj qasjeje qëndron në faktin se nevojitet shpërbërja e plotë e kompjuterit dhe durim për vendosjen e shkumës.

Në këtë pikë mund të marrësh në konsideratë edhe blerjen e një kase të projektuar për punë të heshtur. Një nga më të famshmet në këtë drejtim është Antec P182. Në të ndërthuren në mënyrë të përsosur rryma e ajrit, struktura solide, qëndrueshmëria ndaj dridhjeve dhe izolimi i zhurmës. Gjithashtu, ajo përfshin ventilatorë 120 mm të komandueshëm.


4. Reduktoni zhurmën e diskut



Nëse pjesa tjetër e kasës është relativisht e qetë, atëherë mund të dallosh një qaravitje të vazhdueshme, apo një si tip kuisje që vjen nga disku i ngurtë. Disa disqe kanë një modalitet për menaxhimin e tingujve, i cili mund të sakrifikojë pak nga performance, me synim një punim më të heshtur. Hapni faqen ueb të prodhuesit të diskut tuaj të ngurtë për të gjetur aplikacione të tipit Feature Tool, nga Hitachi, e cila është në gjendje të kalojë disqet Hitachi dhe IBM në modalitetin “i qetë”.

Shumë prej disqeve të vjetër janë disa herë më të zhurmshëm se modelet e sotshëm. Nëse ke një të tillë, atëherë blerja e një disku të ri, që veçanërisht të ketë veçorinë e menaxhimit akustik, si p.sh. linja Dekstar e Hitachi-t, mund t’ia ulë zërin sistemit. Megjithatë, nëse kërkon maksimumin, atëherë mund t’i hedhësh një sy modelit Cavial GP të Western Digital. Ky disk i “blertë” (GP d.m.th. GreenPower, pra Energji e Blertë) jo vetëm që kursen energji, por është projektuar duke pasur parasysh edhe reduktimin e zhurmave. Ai kryen vetëm 5400 rrotullime në minutë dhe, pa dyshim, s’mund të thuhet se është disku më i shpejtë në qarkullim, por shpejtësia e ulët e bën një nga disqet e ngurtë për desktop më të heshtur që kemi parë ndonjëherë. Meqenëse ky produkt ofrohet me kapacitete deri në 1TB, atëherë një Caviar GP i vetëm mund të zëvendësojë shumë disqe të zhurmshëm më të vegjël.

Disqet optikë mund të jenë shumë të zhurmshëm kur operojnë me shpejtësi maksimale. Nuk është edhe aq e këndshme të dëgjosh një CD me MP3, kur disku rrotullohet si një mulli misri, sa herë që hap një këngë të re. Për këtë të vjen në ndihmë Nero DriveSpeed (pjesë e Nero 8 Ultra Edition, por mund ta shkarkosh falas edhe nga www.cdspeed2000.com/download.html ), për ta ngadalësuar shpejtësinë e leximit të CD-së deri në 8x. Kjo është e mjaftueshme për të hapur skedarët muzikorë, por njëkohësisht të bien edhe veshët rehat.


5. Qetësojeni/vëreni në gjumë kartën grafike



Ventilatori i kartës grafike, edhe pse zakonisht nuk është komponenti më problematik në raport me zhurmën, mund bëhet më i dallueshëm kur ia ke mbyllur gojën pjesës tjetër të kompjuterit. Nëse ke një kartë grafike nVidia, mund të shfrytëzosh panelin e kontrollit nVidia dhe programin nTune për të ngadalësuar manualisht ventilatorin e kartës. Gjithsesi, duhet të sigurohesh ta gradosh te kontrolli automatik i shpejtësisë, përpara se të përdorësh një softuer që shfrytëzon imazhet 3D, sepse karta mund të mbinxehet dhe të ulë performancën.

Zhurmën e kartës grafike mund ta eleminosh plotësisht nëse e zëvendëson me një model që s’përmban fare ventilator, si p.sh. kartat e lira ATI Radeon HD 3450. Kjo zgjidhje është më e mira, kur nuk je i apasionuar pas lojërave, pasi modelet pa ventilator sigurojnë një performancë mesatare. Nëse ke një kartë grafike të shpejtë, por të zhurmshme, mund t’ia ndërrosh ventilatorin dhe shpërndarësin e nxehtësisë (heat sink). Gjatë një testi që provuam të bëjmë, zëvendësimi i ventilatorit standard të një karte nVidia GeForce 8800 GTX me një Arctic Cooling Accelero Xtreme 8800, e reduktoi nivelin e zhurmës gjatë lojërave, duke e kthyer në një pëshpërimë të papërfillshme.

Mbani parasysh se, me shumë mundësi, vetëm disa prej këtyre kleçkave do t’ju duhet të vini në zbatim. Shumica e kompjuterave bëhen më të heshtur, vetëm duke eleminuar burimin kryesor të zhurmës.